Komunikacja jest podstawową umiejętnością niezbędną w codziennym życiu. Dzięki niej nie tylko sygnalizujemy potrzeby, ale też wyrażamy własne emocje, poglądy, jesteśmy aktywną częścią społeczeństwa. Najpopularniejszym sposobem komunikacją interpersonalną jest komunikacja werbalna, jednak z powodu różnych chorób wrodzonych lub nabytych mowa jest niemożliwa bądź utrudniona, nierozwinięta na poziomie uznanym za normę.
Komunikacja werbalna jest końcowym efektem rozwoju kompetencji językowych. Zanim człowiek nauczy się mówić, musi nauczyć się znaczenia słów. Poznaje je i przypisuje do konkretów: przedmiotów, osób, emocji, myśli. Uczy się też używania ich w odpowiednim kontekście. Zdrowe dziecko nabywa te umiejętności w sposób naturalny przez codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie. Osoby z trudnościami w rozwoju intelektualnym poznają słowa w bardzo indywidualny sposób uzależniony od ich możliwości. Natomiast osoby w normie intelektualnej, ale z zaburzeniami motoryki, problemami z aparatem mowy, muszą wyrażać słowa za pomocą alternatywy najczęściej w postaci obrazków lub gestów, w zależności od ich możliwości fizycznych. Wśród osób z niepełnosprawnościami są również tacy, którzy mają zaburzenia rozwojowe zarówno w zakresie intelektu, jak i motoryki, a więc wymagają wsparcia w szerszym zakresie.. Dlatego tak ważny jest odpowiedni dobór sposobu komunikacji alternatywnej dostosowany do indywidualnych potrzeb. Odpowiednie wdrożenie i praca z osobą z potrzebami pozwala budować wspomniane kompetencje językowe.
W zależności od możliwości rozwojowych AAC przeznaczona jest zarówno dla osób, u których porozumiewanie werbalne jest niemożliwe wcale lub mówiących, ale w ograniczonym zakresie. Zastępuje mowę lub ją uzupełnia, często jest jedynym sposobem komunikacji.
Najczęstszymi przyczynami zakłóceń z zakresu mowy są niepełnosprawności rozwojowe, takie jak zespoły genetyczne, mózgowe porażenia dziecięce, autyzm. Zaburzenia mowy mogą być też nabyte w rezultacie urazu bądź w wyniku choroby neurodegeneracyjnej.
Współcześnie AAC posługuje się różnymi metodami, które można dostosować do indywidualnych potrzeb danej osoby, w zależności od wieku, możliwości motorycznych i intelektualnych. AAC można podzielić przede wszystkim na metody wspomagane i niewspomagane. Metody wspomagane wymagają narzędzi do komunikowania się, takich jak obrazki, symbole książki, eyetrackery. Niewspomagane natomiast stosowane są przy użyciu wytworzonych samodzielnie gestów [Michalik 2018].
W komunikacji alternatywnej niezmiernie ważne jest, aby odbiorca i nadawca komunikowali się tym samym systemem językowym. Najczęściej stosowane metody AAC to między innymi język migowy, Makaton, system obrazkowy PCS, oprogramowanie Mówik.
AAC jest przydatne również u dzieci, które mówią, ale mają mały zasób słów lub ich mowa jest niezrozumiała dla wszystkich. Wprowadzenie dodatkowej metody wyrażania nie zaszkodzi rozwojowi mowy werbalnej, a może pozytywnie wpłynąć na jej rozwój, zmniejszyć frustrację z powodu problemów komunikacyjnych i dać szerszą możliwość wyrażania swoich potrzeb, odczuć, emocji.
Współcześnie coraz większą uwagę poświęca się osobom z niepełnosprawnościami. Za cel stawiane jest likwidowanie barier i umożliwianie samodzielności. Niewątpliwie komunikacja jest jedną z najważniejszych umiejętności, jest podstawą funkcjonowania każdego człowieka. AAC jest zatem szansą na aktywne życie w społeczeństwie dla wielu osób ze specjalnymi potrzebami.
